6 ภาพฉากทัศน์อนาคตเชิงยุทธศาสตร์
อนาคตของประเทศหลังการเลือกตั้ง จะฝากความหวังไว้กับนโยบายที่นักการเมืองกำหนดให้เท่านั้นหรือ เมื่อคนที่กำหนดประเทศ คือ เราทุกคน เจ้าของสิทธิ์เสียงของการบริหารอำนาจที่แท้จริง การขับเคลื่อนประเทศนี้โดยไร้การฟังเสียงประชาชน เป็นบทเรียนแล้วว่าไม่ใช่หนทางที่ดี และกระบวนการมีส่วนร่วมไม่ใช่ทางเลือกแต่เป็นหนทางเดียวที่จะต้องเดินหน้า
ไทยพีบีเอส และภาคีเครือข่าย จึงเปิดพื้นที่ออกแบบกระบวนการมีส่วนร่วมรับฟังเสียงของประชาชน ด้วยการนำเครื่องมือนวัตกรรมทางสังคมมาใช้พัฒนาโจทย์คำถาม หาคำตอบ และกระบวนการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน เพื่อค้นหาฉากทัศน์ของประเทศไทย และภาพอนาคตเชิงยุทธศาสตร์เวทีแรกเริ่มต้นด้วยการฟังเสียงประชาชนภาคตะวันออก The Active รวบรวม 3 ภาพอนาคตจากการนำเสนอและพูดคุยในวงเสวนา เสนอในรูปแบบ Visual Note
ไทยพีบีเอสและภาคีเครือข่ายร่วมกันจัดกระบวนการชวนคิดชวนมองภาพฝันของตัวเอง เพื่อสร้างภาพอนาคตของประเทศ ผ่านตัวแทนเครือข่าย 53 เครือข่าย ครอบคลุมทุกเพศทุกวัย ระหว่างอายุ 18-73 ปี หลากหลายอาชีพทั้ง เกษตรกร ค้าขาย ธุรกิจส่วนตัว นักเรียนนักศึกษา นักพัฒนา พนักงานรัฐ เอกชน และอื่น ๆ โดยมีการแบ่งกลุ่ม ตามประเด็นหมวดใหญ่ ซึ่งแต่ละเครือข่ายได้ทำงาน ประกอบด้วย 6 ประเด็น ได้แก่ เศรษฐกิจ รายได้, รัฐราชการความมั่นคง, การศึกษาทักษะ, สุขภาพสาธารณสุข, สังคม พื้นที่การใช้ชีวิต, และสิ่งแวดล้อม
ฉากทัศน์อนาคตของประเทศ นโยบายด้านการศึกษาที่ตัวแทนเครือข่ายภาคตะวันออกมีการเสนอร่วมกัน คือการศึกษาที่ไม่มีเงื่อนไขเวลา มีความอิสระ ให้ความสำคัญกับการศึกษาตลอดชีวิต ประชาชนเข้าถึงแหล่งเรียนรู้ได้ทุกที่โดยมีชุมชนเป็นฐาน และเรียนฟรี เช่น ชุมชนเป็นพื้นที่การเรียนรู้–การจัดการทางวัฒนธรรม / ไม่เหลื่อมล้ำ / บรรยากาศดีไม่มีการ Bully / มีการใช้สื่อ Technology – อินเทอร์เน็ตฟรี เป็นต้น โดยเสนอ ให้มีนโยบายการศึกษา กฎหมาย และงบสนับสนุนที่ดีเพียงพอจากรัฐ
รวมถึงต้องมีหลักสูตรที่พัฒนาศักยภาพผู้เรียน ให้เข้าใจและค้นพบตนเอง มองเห็นเป้าหมายและการใช้ชีวิตอย่างเท่าทันโลกเช่น ความสุขของผู้เรียน คุณภาพชีวิตและสุขภาพจิตที่ดี ความชอบในเรื่องที่เรียน เป็นต้น โดยมีข้อเสนอให้มีการพัฒนาหลักสูตรอย่างต่อเนื่อง / แนวคิดสหวิชาชีพ และสุดท้ายคือการยกระดับคุณภาพการพัฒนาครูตั้งแต่ต้นทาง มีการวัดคุณภาพที่สอดคล้องกับการเรียนการสอน เช่น ครูและผู้เรียนมีความเข้าใจซึ่งกันและกันโดยเสนอให้เพิ่มสวัสดิการเพื่อจูงใจการเป็นครูคุณภาพ
ฉากทัศน์อนาคตของประเทศ นโยบายด้านสังคมที่ตัวแทนเครือข่ายภาคตะวันออกมีการเสนอร่วมกัน คือการอยากเห็นสังคมแห่งความปลอดภัย เสมอภาค และยุติธรรม ผู้คนมีจิตสำนึกรู้หน้าที่เริ่มตั้งแต่ในครอบครัว และมีกฎหมายที่ดีคุ้มครอง
เช่น การสร้างสมดุลให้สังคม สังคมแห่งความสุขในทุกกลุ่มวัย เด็กที่เกิดมีคุณภาพเพิ่มขึ้น สังคมมีความเอื้ออาทร ยุติธรรม ไม่มีช่องว่างระหว่างวัยทางความคิด เด็กเติมเต็มผู้ใหญ่ได้และผู้ใหญ่เสริมประสบการณ์ชีวิตให้เด็กได้ โดยเสนอให้ประชาชนถูกปลูกฝังให้เห็นถึงความสำคัญของสังคมปลอดภัยตั้งแต่ในครอบครัว และมีกฏหมายที่ดีคุ้มครอง เช่น การรู้หน้าที่ ความมีวินัย มารยาททางสังคม (การใช้รถใช้ถนน การปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น) รวมไปถึงการอยู่ร่วมกันอย่างมีคุณธรรม จริยธรรม
ขณะเดียวกันก็อยากเห็นสังคมที่มีเศรษฐกิจดี ค่าครองชีพเหมาะสม ผู้คนมีรายได้ที่ดี สมดุลรายจ่าย เช่นเศรษฐกิจชุมชนเฟื่องฟู การเข้าถึงเทคโนโลยี และมีความปลอดภัยในด้ายต่าง ๆ เสนอให้มีการทำสมดุลค่าครองชีพ และการใช้เทคโนโลยีส่งเสริมความเป็นอยู่ และสุดท้ายคืออยากเห็นสังคมสวัสดิการเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดี ครบถ้วนด้วยระบบขนส่งและสาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานที่ครอบคลุมทุกพื้นที่ และชุมชนมีอำนาจร่วมจัดการสวัสดิการตามบริบทของตนเอง เช่น การให้อำนาจชุมชนร่วมจัดการสวัสดิการด้วยตนเอง ประชาชนเข้าถึงสวัสดิการต่าง ๆ โดยเฉพาะการดูแลตนเองได้ดีเพียงพอ ระบบขนส่งสาธารณะที่ทั่วถึง ดี และปลอดภัยคล้ายแบบญี่ปุ่น การมีสิทธิต่าง ๆ ที่เท่าเทียม โดยเสนอให้รัฐสวัสดิการเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดี การจัดการด้านระบบขนส่งและสาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานที่ดี ครอบคลุมทั่วถึง ปลอดภัยการกระจายอำนาจให้ชุมชนร่วมจัดการ
ฉากทัศน์ในอนาคตของประเทศนโยบายด้านเศรษฐกิจ ตัวแทนเครือข่ายภาคตะวันออกมีการเสนอร่วมกัน คือการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนจากฐานรากเน้นความยั่งยืนทางอาหารและการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมชุมชนสร้างมูลค่าเพิ่มจากเรื่องราวและภูมิปัญญาท้องถิ่นของตนเองได้ เช่น เศรษฐกิจชุมชนฐานราก สร้างมูลค่าในพื้นที่ของตน คือการเพิ่มมูลค่า สร้างแบรนด์ให้ผลิตภัณฑ์ในท้องถิ่น การจัดเทศกาลร่วมมือกับภาคส่วนต่างๆ การใช้การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมมีเรื่องราว มีโฮมสเตย์ เป็นต้น รวมถึงการตระหนักถึงความยั่งยืนทางอาหารการเกษตรปลอดภัย ประเด็นเศรษฐกิจพอเพียงที่ปรับใช้ในชุมชน มีภาคเกษตรเป็นตัวขับเคลื่อน รวมถึงเสนอให้รัฐพัฒนานโยบายที่ส่งเสริมและสนับสนุนชุมชนอย่างทั่วถึงเพียงพอลดปัญหาหนี้สาธารณะค่าครองชีพเพิ่มงบประมาณในการสนับสนุนเศรษฐกิจทุกภาคส่วนโดยเฉพาะอาชีพหลักของประเทศเช่นเกษตรกร เช่น ลดปัญหาหนี้สาธารณะ ค่าครองชีพและค่าใช้จ่ายในการทำธุรกิจ และการเกษตรไม่สูงจนเกินไป เช่น ปุ๋ย เมล็ดพันธุ์ เกษตรกรต้องจัดเก็บมีเป็นของตนเองได้ มีล้งโดยคนไทย รัฐมีการสนับสนุนอย่างเพียงพอ เพื่อให้ชุมชนเติบโตได้และไร้หนี้สิน (รัฐพัฒนา ตลาดพัฒนา) และเรื่องสุดท้าย เสนอให้มีความยั่งยืนในอาชีพการทำกินและการเงินที่มั่นคงด้วยโมเดลพัฒนาการเงินชุมชนให้ก้าวหน้าเข้มแข็งลดการเป็นหนี้เกิดการจ้างงานในพื้นที่เช่น การเงินชุมชนก้าวหน้า คนเป็นหนี้น้อยลง สอดคล้องกับข้อที่ 2
ฉากทัศน์ในอนาคตของประเทศ นโยบายด้านความมั่นคงของรัฐ ที่ตัวแทนเครือข่ายภาคตะวันออกมีการเสนอร่วมกัน ภาพรวมเน้นการพูดถึงการสมดุลอำนาจระหว่างรัฐและประชาชนคือประชาชนเป็นศูนย์กลางในการทำนโยบาย เกิดเป็นนโยบายของประชาชน โดยประชาชน เพื่อประชาชนเช่นลดความเหลื่อมล้ำให้เกิดความเท่าเทียมประชาชนมีสิทธิพื้นฐานเท่าเทียมในทุกด้าน โดยการทำนโยบายต้องใช้แนวคิด นโยบายของประชาชนโดยประชาชน เพื่อประชาชนกระจายและสมดุลอำนาจ ให้ประชาชนเป็น Active Citizen ท้องถิ่นจัดการตนเองโดยรัฐทำงานร่วมกับชุมชนสร้างชุมชนเข้มแข็งเช่นการสมดุลอำนาจระหว่างรัฐประชาชนและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย โดยมีข้อเสนอให้รัฐทำงานร่วมกับชุมชน สร้างชุมชนเข้มแข็ง ผลักดันให้เกิด Active Citizen เพื่อสมดุลอำนาจ รู้เท่าทันนักการเมืองและเรื่องสุดท้ายคือการแก้ปัญหาทุจริตคอรัปชั่นให้รัฐมีความโปร่งใส ทำงานจริงตรวจสอบได้ และบังคับใช้กฎหมายเพื่อปกป้องประชาชน (ยกเลิกการทำรัฐประหาร)และลดระบบอุปถัมภ์วัฒนธรรมพวกพ้อง โดยการเลิกการทำรัฐประหาร สร้างระบบพลเมืองเข้มแข็ง รัฐต้องทำงานจริงและตื่นตัวอยู่ตลอด รวมถึงบังคับใช้กฎหมายเพื่อปกป้องประชาชน ไม่ปกป้องพวกพ้อง ลดวัฒนธรรมระบบอุปถัมภ์เส้นสาย
ฉากทัศน์ในอนาคตของประเทศ นโยบายด้านสุขภาพและสาธารณสุขตัวแทนเครือข่ายภาคตะวันออกมีการเสนอร่วมกัน คือ โรงพยาบาลและโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) มีศักยภาพบุคลากร และเทคโนโลยีในการดูแลและพัฒนาประชาชนทุกกลุ่มอย่างทั่วถึงเพียงพอด้วยเครื่องมือที่ครบวงจร
โดยเสนอให้มีการกระจายเครื่องมือที่ครบวงจรให้ครบถ้วน มีเทคโนโลยีใรการพัฒนาดูแลสุขภาพ ครอบคลุมคนทุกกลุ่ม กระจายเครื่องมือ จัดสรรทรัพยากร และบุคลากรให้เพียงพอ พัฒนาระบบจิตอาสาช่วยดูแลอย่างทั่วถึง โดยมีงบประมาณและระบบสนับสนุนให้เกิดจิตอาสาผ่านการใช้ Credit Bank (เช่น ธนาคารเวลา) ได้ เช่น จัดสรรงบประมาณ ส่งเสริม พัฒนา ระบบสนับสนุนให้เกิดจิตอาสา (เช่น การดูแลผู้ป่วยติดเตียง) โดยใช้แนวทางแบบ Credit Bank หรือ ธนาคารเวลา สวัสดิการที่ครอบคลุมบริการสุขภาพที่จำเป็นของคนทุกกลุ่มอย่างไม่เหลื่อมล้ำและไม่ผลักภาระ ส่งเสริมการมีองค์ความรู้ด้านสุขภาพ ขับเคลื่อนเป็นวาระแห่งชาติด้วยการมีส่วนร่วมทุกภาคส่วน เช่น การมีวาระแห่งชาติด้วยกระบวนการการมีส่วนร่วมของประชาชน การไม่ผลักภาระค่าใช้จ่ายให้ประชาชน สถานพยาบาลรัฐและเอกชนทุกแห่งรับผู้ป่วยโดยไม่ปฏิเสธ การเข้าถึงสิทธิการรักษาได้ครอบคลุมคนทุกกลุ่ม สนับสนุนให้เกิดองค์ความรู้ด้านสุขภาพ
ฉากทัศน์ในอนาคตของประเทศ นโยบายด้านสิ่งแวดล้อมที่ตัวแทนเครือข่ายภาคตะวันออกมีการเสนอร่วมกันซึ่งในวงนี้มีการพูดคุยถึงภาครัฐ นายทุน และการบังคับใช้กฎหมายที่ไม่เป็นธรรมมากที่สุด สิ่งแวดล้อม ดิน น้ำอากาศ ป่าไม้ สะอาด ไร้มลพิษและปลอดภัย โดยรัฐบังคับใช้กฎหมายอย่างเคร่งครัด จริงจัง ยุติธรรม และปลูกฝังให้ประชาชนดูแลสิ่งแวดล้อมโดยเริ่มจากตนเองได้ เช่น สิ่งแวดล้อมเป็นเรื่องรอบตัวของทุกคน การปลูกฝังลดปัญหาสิ่งแวดล้อมที่มีรอบด้านที่กระทบกับชาวบ้านและชุมชนระยะยาว โดยเฉพาะปัญหาสารพิษจากโรงงานวงจรการจัดการขยะ การถูกนายทุนบุกรุกพื้นที่ การเอื้อประโยชน์ของรัฐสร้างผลกระทบต่อประชาชน การเผ้าระวังในทุกมิติของคุณภาพชีวิต การส่งเสริมอาหารปลอดภัยไร้การปนเปื้อนเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีรุ่นสู่รุ่น กระจายอำนาจสู่ชุมชน มีกฎหมายและธรรมนูญชุมชน โดยประชาชนผู้มีส่วนได้ส่วนเสียต้องมีส่วนร่วมในโครงการต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น ลดปัญหาระบบพวกพ้องนายทุนทำลายสิ่งแวดล้อมโดยให้ทำสอดคล้องกับข้อเสนอที่กล่าวมาข้างต้น
มีพื้นที่คุ้มครองที่ได้รับการปกป้อง เช่น พื้นที่ป่า พื้นที่ทางวัฒนธรรมชุมชนดังเดิมที่พึ่งพิงและฟื้นฟูธรรมชาติ ทำผังภูมิสังคมระดับจังหวัด โดยรัฐออกนโยบายและร่วมมือกับชุมชน ให้ชุมชนร่วมดูแล เช่น ลดปัญหาพวกพ้องนายทุนทำลายสิ่งแวดล้อม รัฐควรออกเป็นนโยบายเร่งด่วน การที่รัฐ (กระทรวงมหาดไทย/ โยธาธิการ) เป็นผู้สนับสนุนขับเคลื่อนการทำ ‘ผังภูมิสังคม’ ในทุกพื้นที่ชุมชน หมู่บ้าน ตำบลในประเทศไทย
