กรุงเบิร์น ประกาศถ้อยแถลง ยกให้ปี 2024 เป็นปีแห่งการจัดการความเหงา

PHPCI 2024 ชี้ หลายล้านคนทั่วโลกเจ็บปวดจากการเจ็บป่วย และการสูญเสีย เหตุเข้าไม่ถึงการรักษาแบบประคับประคองที่มีมาตรฐาน และเยียวยาไม่ถูกวิธี แนะสังคมต้องผลักดันให้คนมีความรับรู้เรื่องความตาย (death literacy) และให้ความสำคัญกับการดูแลจิตใจผู้ดูแลไปพร้อมกัน ลดความโดดเดี่ยว และสร้างความปลอดภัยทางความรู้สึก เพื่อยกระดับการดูแลแบบประคับประคอง

จากข้อมูลขององค์การอนามัยโลก (WHO) ที่พบว่าทั่วโลกมีประชากรที่ต้องการ การดูแลแบบประคับประคอง (Palliative Care) มากกว่า 56.8 ล้านคนต่อปี และในจำนวนนี้ มีถึง 25.7 ล้านคน ที่กำลังอยู่ในวาระสุดท้ายของชีวิต โดย 82% ของผู้ที่ต้องการเข้าถึงทั้งหมดยู่ในประเทศรายได้ต่ำ-ปานกลาง

และมีเพียง 14% ของผู้ที่ต้องการการดูแลเท่านั้นที่ได้รับการดูแลแบบประคับประคองอย่างเหมาะสมตามมาตรฐาน ซึ่งทั้งหมดล้วนอยู่ในประเทศที่มีรายได้สูง มีทรัพยากรเพียงพอ และมีระบบสาธารณสุขที่ได้มาตรฐาน ได้แก่ สหราชอาณาจักร ออสเตรเลีย และ แคนาดา

ในขณะที่ ผู้ป่วยที่มักอาศัยอยู่ในประเทศแถบแอฟริกา (ซูดาน แทนซาเนีย ฯลฯ) ประเทศแถบละตินอเมริกา และบางประเทศในเอเชีย (อินเดีย ปากีสถาน ฯลฯ) เข้าถึงการดูแลแบบประคับประคองที่เหมาะสมตามมาตรฐานได้ในอัตราที่ต่ำ

เมื่อมองมาที่ประเทศไทย เรามีผู้ป่วยระยะท้ายที่เข้าถึงการดูแลแบบประคับประคองได้แล้ว 16-20% ซึ่งจัดอยู่อยู่ในกลุ่มประเทศที่มีการเข้าถึงในระดับกลางและกำลังมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง

อ้างอิง

. การดูแลแบบประคับประคอง

. About The WHPCA

จากสถาการณ์เร่งด่วนที่ขยายขอบเขตทั่วโลกดังกล่าว องค์กร Public Health Palliative Care International (PHPCI) ร่วมกับภาคีเครือข่ายจัดงานประชุมนานาชาติด้านสาธารณสุขและการดูแลแบบประคับประคอง ครั้งที่ 8  หรือ  “8^th Public Health Palliative Care International Conference 2024 (PHPCI2024)” ณ กรุงเบิร์น ประเทศสวิตเซอร์แลนด์  เมื่อวันที่ 22-25 ต.ค. 2567

ซึ่งในการประชุมครั้งนี้มีตัวแทนจากประเทศไทยเข้าร่วมด้วย ได้แก่ แพทย์ด้านการดูแลแบบประคับประคองและนักสังคมศาสตร์การแพทย์และสาธารณสุขที่มีบทบาทในฐานะคณะผู้จัดงานและผู้นำเสนองานวิจัย

การประชุมดังกล่าว มีเป้าหมาย เพื่อแลกเปลี่ยน ส่งต่อความรู้เรื่องการดูแลสุขภาพ และคุณภาพชีวิตที่เหมาะสมของผู้ป่วยระยะท้ายและครอบครัว ภายในเวทีมีการนำเสนองานวิจัยและข้อค้นพบมากมายจากภาคการศึกษา องค์กรพัฒนาเอกชน หน่วยงานสาธารณสุข และภาคประชาชน โดยเน้นเรื่องการมีส่วนร่วมของชุมชนและมีการบูรณาการศาสตร์จากหลายองค์ความรู้

คริสเตียน นติซิมิรา (Christian Ntizimira) แพทย์และผู้อำนวยการบริหารศูนย์วิจัยการดูแลระยะท้ายแห่งแอฟริกา กล่าวถึงเป้าหมายของการจัดงานนี้ไว้ว่า

“การประชุม PHPCI ครั้งนี้ มีเป้าหมายเพื่อเสริมสร้างความเท่าเทียมด้านสาธารณสุขผ่านการเชื่อมโยงชุมชนต่าง ๆ เข้าด้วยกัน ซึ่งจะช่วยให้แต่ละบุคคลเชื่อมโยงอัตลักษณ์ของตนเอง และสามารถเข้าใจประสบการณ์ (การดูแล) ที่หลากหลายและลึกซึ้งยิ่งขึ้น”

สอดคล้องกับ จอห์น โรเซนเบิร์ก (John Rosenberg) อดีตประธาน PHPCI ที่กล่าวว่า 

“การประชุมนี้เป็นเหมือนการสร้างสะพานเชื่อมโยงระหว่างชุมชนกับเมือง ภูมิภาคและประเทศ รวมถึงระหว่างระบบบริการสุขภาพและชุมชน นี่จึงเป็นโอกาสสำคัญในการพัฒนาปรัชญา ค่านิยม แนวคิด และวิธีการในการส่งเสริมสุขภาพที่จะนำไปสู่การดูแลแบบประคับประคองด้วย”

ที่ผ่านมา งานประชุม PHPCI จะเน้นการพูดคุยเรื่องการสร้างการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนในสังคมเพื่อยกระดับการดูแลแบบประคับประคอง ตั้งแต่ในระดับชุมชน ระดับเมือง ไปจนถึงระดับนโยบาย แต่สำหรับในปีนี้ มีสาระสำคัญต่างออกไป คือ เน้นการกลับมาดูแลตนเองของบุคลากรเป็นหลัก หรือที่เรียกว่า ‘self-compassion’ นั่นคือ การให้ความใจดีต่อตนเองเมื่อประสบความล้มเหลว ผิดพลาด เพื่อให้สามารถดูแลตนเองให้ได้ ก่อนที่จะไปดูแลผู้อื่น โดยเชื่อว่า การดูแลตนเองก่อนไปดูแลคนอื่นจะทำให้ขอบเขตการดูแลขยายวงกว้างออกไปได้อีก

“การดูแลแบบประคับประคอง (Palliative care) เป็นสัญลักษณ์ของความเมตตาและความเข้มแข็ง เป็นเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพ ทำงานได้อย่างรวดเร็วและเท่าเทียม โดยการให้ความสำคัญกับความต้องการของแต่ละบุคคล และยังเป็นสิ่งที่ส่งเสริมด้านมนุษยธรรมด้วย”

ฟาร์ซานา ข่าน (Farzana Khan)  ผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพโลก (Global Health) 

สำหรับในปีนี้มีไฮไลต์สำคัญ คือ การประกาศถ้อยแถลงประจำปีของเมือง 7 ประการ หรือที่เรียกว่า “The Bern Declaration 2024” ได้แก่

1. ต้องสนับสนุนให้ประชาชนคุ้นเคยกับการดูแลผู้ป่วยเจ็บหนักและผู้ที่อยู่ในภาวะสูญเสียผ่านการพูดคุยและประสบการณ์ ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญในการพัฒนาสุขภาพและ “ความรับรู้เรื่องความตาย (death literacy)” ซึ่งความรู้และทักษะนี้เป็นสิ่งจำเป็นที่จะช่วยนำทางและทำให้คนจัดการกับสิ่งท้าทายนี้ในชีวิตได้
2. ต้องมีการสร้างโอกาสในการเรียนรู้เรื่อง ความเห็นอกเห็นใจและความเชื่อมโยง (compassion and connectedness) ระหว่างช่วงเวลาแห่งการดูแลไปจนถึงระยะสุดท้ายของชีวิต ตั้งแต่ระดับปัจเจกบุคคลไปจนถึงระดังสังคม (bereavement in the general community)
3. ต้องมีการแบ่งปันเรื่องราวและประสบการณ์ของผู้คนที่กำลังโศกเศร้าหรือกำลังเสียชีวิตในชีวิตประจำวัน ผ่านสื่อและพื้นที่สาธารณะ เพื่อให้เป็นบทเรียนในการสร้างความเข้าใจแก่ผู้คนถึงสิ่งที่เกิดขึ้นในวาระสุดท้ายของชีวิต ตลอดจนสิ่งที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาแห่งความโศกเศร้าและสูญเสีย
4. ต้องมีการ “จัดการความเหงาอย่างจริงจัง” และส่งเสริมการ “สร้างความปลอดภัยทางความรู้สึก” และสร้างความรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งให้กับทุกคนที่ใกล้เสียชีวิต ซึ่งทำได้ผ่านเครือข่ายชุมชน
5. ต้องมีการรับรู้ถึงคุณค่าและสนับสนุนบทบาทของ “ผู้ดูแลที่ไม่เป็นทางการ (informal caregivers)” เช่น ครอบครัว เพื่อนฝูง เพื่อนบ้าน อาสาสมัคร ให้เห็นชัดเจนยิ่งขึ้นเพื่อสร้างความมั่นใจให้และทำให้พวกเขารู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของระบบการดูแล และต้องมีการยอมรับว่าบทบาทการดูแลมักเป็นหน้าที่ของผู้หญิงซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่มีความสมดุล
6. ต้องมีการร่างและแก้ไขนโยบายเรื่อง การจ่ายเงินชดเชยให้แก่ผู้ดูแล (financial reimbursement) ในรายวัน รายเดือน และรายปี เพื่อเป็นการสนับสนุนระบบดูแลแบบประคับประคองและช่วงวาระสุดท้ายของชีวิต
7. ไม่ว่าจะเป็นที่บ้าน ที่ทำงาน โรงเรียน สถาบันทางศาสนา ศูนย์วัฒนธรรม ชมรม สังคม และชุมชนใกล้เคียง ทุกภาคส่วนดังกล่าวต้องช่วยกันส่งเสริมนโยบายและแนวทางการทำงานที่เกี่ยวข้องกับการดูแลของภาครัฐ

คำประกาศดังกล่าวนี้ ถูกแถลงขึ้นเพื่อเชิญชวนให้ภาคส่วนต่างๆ ในสังคมหันมาสนับสนุนการดูแลผู้ที่เผชิญกับโรคร้ายแรง ความเจ็บปวด ความตาย และความโศกเศร้า เนื่องจากสิ่งเหล่านี้ยังถูกทำให้เป็นเรื่องส่วนบุคคล หรือเรื่องที่พูดคุยกันได้ในบางสถานที่เท่านั้น และ เมื่อไม่สามารถพูดคุยเรื่องนี้ได้อย่างเปิดเผย ก็ส่งผลให้เกิดความทุกข์ทรมานใจ ส่งผลให้แต่ละปี มีผู้คนทั่วโลกหลายล้านคนที่เผชิญกับเรื่องดังกล่าวแต่กลับไม่ได้รับการเยียวยาที่ถูกต้อง

ถ้อยแถลงนี้มีเป้าหมายให้ตระหนักว่าความทุกข์นี้สามารถป้องกันและบรรเทาได้หากสังคมพยายามสร้างการเปลี่ยนแปลงซึ่งเป็นเรื่องจำเป็นและเร่งด่วน

สำหรับงานประชุม PHPCI2024 ในครั้งนี้ ไม่ได้ถูกออกแบบให้เป็นงานประชุมทางวิชาการสำหรับนักวิจัยหรือผู้เข้าร่วมงานเท่านั้น แต่ยังพยายามเชื่อมโยงไปถึงผู้คนทั่วไปในเมืองและขยายวงกว้างสู่ชมชน เพื่อให้มีโอกาสร่วมเรียนรู้ โดยการผสมผสานกิจกรรมทางดนตรี ศิลปะ ประเพณี เข้ามาเป็นส่วนหนึ่ง โดยมีเป้าหมายในการออกแบบว่า การรับรู้เรื่องความตายและการสูญเสียไม่ใช่เรื่องที่จะสื่อสารในแนวราบอย่างตรงไปตรงมาได้เท่านั้น แต่ยังมีมิติของอารมณ์ ความรู้สึก ผัสสะ จิตวิญญาณ และโลกภายในที่ไม่สามารถแยกออกเป็นอิสระจากความเป็นมนุษย์ได้ และสิ่งเหล่านี้ควรเข้าใจ เรียนรู้ และซึมซับเข้าไปในเนื้อในตัวของมนุษ์ทุกคน

อ้างอิง

. Conference Agenda

. The Bern Declaration 2024